Zamanın Meselesini Anlamak İçin

Yerkabuğunun iç ritimleri, tektonik hareketleri ve jeolojik süreçlerinin işleyişi algı eşiğimizin ötesinde değildir. Şimdiki zamanın ışıltılı ve garip görüntüsü, sadece birkaç saniye sonra ortaya çıkan bir görüntü ile bir insanın gezegenimizdeki yaşam deneyimini değiştirebilir.

Bir coğrafyacı olarak yirmi yıldır her yıl 4.5 milyar yıllık Dünya efsanesi ‘Seizma’ konusunu 4 haftalık bir programda düzenli olarak anlatıyor ve zirveden konuşuyorum. Ancak bir insan, bir öğretmen, bir kızı ve bir lisansüstü öğrencisi olarak, benim de başıma gelen bu olaya herkes gibi ben de bakmakta zorlanıyorum. Sanırım içinde bulunduğumuz deprem krizinin nedenlerinden biri de şimdiye odaklı bir bakış açısına takılıp kalmamız. Yıllar önce 1999’da yaşadığım depremden sonra yaşadığımız gezegeni tanımak için muazzam bir çaba sarf etmeye karar vermiş, lisans eğitimimi bu doğrultuda tamamlamış ve bu yönde ilerlemeyi seçmiş biri olarak çok başarılı olmadığımızı görüyorum. öğrendiğim bilgileri seve seve aktarırım.

Yirmi birinci yüzyılda eğitimli bir yetişkinin dünya haritasındaki kıtaları tanıyamaması bizi şaşırtabilir ve muhtemelen bu durumu pişmanlıkla kınayabiliriz. Ancak Dünya’nın 4,5 milyar yıllık tarihinde dikkat çeken Buz Devri, Pangea ve dinozorlar gibi birkaç olay dışında büyük ölçüde cahil olmamıza aldırış etmiyoruz. Zaman cahiliz. Geçmiş, bugün ve gelecek arasında temasın olmadığı bir hayat yaşıyoruz. Zamansız bir fikirle, anlayıştan ve ölçüden yoksun davranışlar sergileriz.

Tecrübesiz ve yanlış yere yerleştirilmiş sürücüler olarak, mevcut trafik kurallarından habersiz gazı arttırarak olağan alanlara ve ekosistemlere giriyoruz ve ardından doğal maddelere değer vermeden pervasızca hareket ettiğimiz için maruz kaldığımız cezalara şok oluyor ve kızıyoruz.

Gezegenimizin geçmişine dair bu cehalet, uygarlık ve modernite tezlerimizin temel bir karşılığı olmadığını gösteriyor.

Aptalca düşünen, kıyametin yakın olduğuna inanan birçok insanın depremden, iklim değişikliğinden, yer altı sularının azalmasından, biyoçeşitliliğin kaybından endişe etmesini beklemek beyhude görünüyor. Görülecek günler yoksa, bir şeyi korumaya çalışmak boşa gitmiş sayılır. Bu bağlamda daha da vahimi eğitim, sağlık, sanat gibi zaman alıcı faaliyetlere dayalı meslekler, toplumsal gelişmenin bu alanlarının somut olarak verimli hale getirilememesi nedeniyle sorun oluşturmaktadır. Gelişime, olgunlaşmaya bakış açımız, zamana verdiğimiz prestij ve değer çok şeyi gösteriyor diyebilirim.

Aksine, kısa vadeli düşünen ve geleceğe dair dar görüşlü olanlar ikramiye ve bol kazançlarla ödüllendirilir.

Kısa bir süre önce gençliğimde toprak, su, orman gibi doğal kaynaklar, milletin geleceği için korunması gereken bir vatanseverlik davası ve vatanseverliğin bir göstergesiydi. Artık şirketlerin bir tüketim ve para kazanma eylemi haline geldi ve bu durum insanları rahatsız edecek gibi görünmüyor. Tüketim en temel ihtiyaç ve en acil erişim haline gelirken, artık kapalı olduğumuz bu dönemde ekran karşısında ve sosyal medyada geçirdiğimiz zaman nedeniyle dikkat süremiz daralmaya başladı.

Akademi, bilim ve irfan araştırmasının sorumluluklarını ve bilimin bazı bölümlerine verdiği ayrıcalığı, diğerlerini inkar etme zorunluluğunu kucaklamalıdır. Fizik ve kimya, nicel delilleri ile fikrî araştırma dallarında üst sıraları işgal etmektedir. Bu ilimler, zamanın tozunu, kirini ve pasını taşımadan, tabiatın işleyişine dair ebedi, evrensel, kesin kanunlar oluşturmuşlardır. Biyoloji, coğrafya, jeoloji bilimleri zamanla olan bağları nedeniyle o etkileyici mutlaklıktan yoksun bırakılmış ve bu nedenle daha alt sıralara yerleştirilmiştir. Fizik ve kimyanın ışıltılı prestijine erişimleri yoktu. Bilimin algılanan maliyetinin, finansal desteğinin kapsamını önemli ölçüde etkilediğini biliyoruz.

Bu nedenle, araştırma finansmanının sınırlılığına tepki olarak, bazı bilim adamları, Güneş Sisteminin herhangi bir yerindeki olası yaşam araştırmalarına fayda sağlamak için NASA içinde başlatılan girişimlere katılarak kendilerini ‘astrobiyolog’ olarak tanımladılar. Bununla gurur duysam da, yasa koyucuları ve toplumu gezegenleriyle çalışmaya ikna etmek için bilim adamlarının uzay programlarına sığınmak zorunda kalması kalbimi acıtıyor.

Bir başka içler acısı durum ise, farklı alanlarda çalışan bilim insanlarının gezegenimiz hakkındaki cehalet ve ilgisizliğinin değerli çevre sorunları yaratmasıdır. Uzay hakkında, gezegenimizin iç yapısı hakkında bildiklerimizden daha fazlasını biliyoruz. Mars, Jüpiter ve Ay’a araç gönderip bu tür uzak mesafeler hakkında bilgi edinebilirken, 6370 km uzaklıktaki dünyanın merkezine gidemeyiz ve sahip olduğumuz bilgiler oldukça sınırlıdır.

Toplum olarak büyük ilerleme kaydederken, eşi benzeri görülmemiş bir refah düzeyine ulaşırken, nüfusumuz, yıkılan şehirlerimiz ve beyin sarsıntısı sonrası kaybettiğimiz canlar karanlık bir halde zihinlerimizde, kalplerimizde ve tarihimizde izler bırakacaktır.

Kurallara uymayan şoför olarak tam gaz vererek ilerlediğimiz bu yoldan geri dönmek için geç kalmış sayılmazsınız. Doğayı tanıyarak, kaynaklarının nasıl ve ne zaman oluştuğunu anlayarak, ritimlerini öğrenerek, geçmişte yaşanan felaketler ve kitlesel yok oluşlardan haberdar olduğumuz sürece dünyamızın ve türümüzün geleceğini koruyabiliriz.

                                                                                                                     Züleyha EKICI